Hamstereeeeeeen..! Nu de herfst nadert, is het code oranje. Tenminste voor typjes als ik, gevoelig voor stemmingdipjes. Vier eind september de herfst-evening. Traditioneel een dankfeest voor de laatste oogst waarmee je de winter doorkomt. Oogsttijd dus nu. Sprokkel de mooie herinneringen aan de zomer bij elkaar, ga er nog een weekendje op uit en lepel alle uurtjes zonlicht naar binnen. Zo leg je je innerlijke provisiekast vol met een voorraad levenskracht en licht voor de winter.
Jij hebt er al heel lang geen zin in, hé?
Dat zei Jan de Dreu, docent in de Pulsar Academie mij in 1999. Ik had hem juist mijn draak genoemd: ‘geen zin’. Dat Jan daar fijntjes ‘al heel lang’ aan toevoegde, gaf erkenning. Ja, ik had er al heel lang geen zin in. Opgelucht was ik, en tegelijkertijd betrapt en beschaamd. De donkerte die ik sinds mijn kindertijd ken, hield ik goed verborgen. Het was de geheime achterkant van mijn opgewekte, succesvolle imago.
Rond mijn 30ste kwam ik in een burn-out, verloor mijn topbaan, mijn relatie strandde, mijn vader overleed en ik zat met twee kleine kinderen in de bijstand en ‘achter de geraniums’. Ja, toen mocht ik depressief zijn. Ik slikte ook ruim een jaar pillen. Dat laatste trouwens alleen omdat de vader van mijn jeugdvriendin, na één liefdevolle en doordringende blik, me kordaat sommeerde: ‘Jij gaat morgen naar de huisarts'.
Erken je depressieve kant
De droge vaststelling van Jan was een kantelpunt mijn leven. Niet in het minst omdat hij zelf openlijk uitkwam voor zijn depressieve stemmingen. En vervolgens overging tot de orde van de dag. Dat wilde ik ook leren. De taaie worsteling met sombere gedachten, niets dan doodsheid voelen, een zwaar bewolkte geest en nauwelijks iets uit je handen krijgen, werd een intrigerend studieonderwerp.
Gaandeweg veranderde ik van stiekeme, lijdzame patiënt in een dappere leerling. Inmiddels ben ik een opgewekte leermeester in dit onderwerp door te ontdekken welke wetmatigheden werkzaam zijn. Maar vooral door hoe het bij míj werkt in mijn depressieve perioden. Ik heb mijn sleutels gevonden. Sleutels tot begrip en aanvaarding dat dit mijn dynamiek is. Sleutels die de zwaarte verlichten en omzetten.
Kraak de code van jouw depressie
Ga het onderzoek aan in plaats van je depressie te ontkennen, maskeren of erin te verzuipen. Dring door tot de kern van je donkerte, het wil gezien worden. Zo krijg je een centimeter ruimte om de depressie heen. Leer hoe je, gedeprimeerd en wel, blijft functioneren in je rollen en taken. Of soms even niet, tant pis. Beschouw jezelf niet als zielig of mislukt, maar als een normaal mens, ook als je somber bent. Tegenwoordig zijn mijn episoden van ‘niet-willen’ deel van mijn realiteit.
Het woordje ‘zin’ bleek letterlijk mijn sleutelbegrip. Daar draaide het allemaal om. Zin opende als bij toverslag de massieve ondoorgrondelijkheid van mijn depressie. Als opgroeiend kind was ik verbijsterd over het gebrek aan ‘zin’: de oppervlakkigheid, het ontbreken van werkelijk contact, de mechanische doodsheid die ik om mij heen ervoer. In plaats van mij met mijn lijden eraan te vereenzelvigen of me te verzetten, zie ik het als een verwijzing naar mijn betekenis.
Mijn ziel gaat het om zin, om diepte. Gel keyfim gel, kom vreugde kom! Dat wetende, kan ik zélf weer de regie en verantwoording nemen. Mijn depressieve neiging is nog altijd in mij, maar ik zet de ondermijnende kracht om. Ik richt me op mijn zielenpoot in het zien, ervaren en bevestigen van ‘zin’ in mijn privéleven en werk. Heb jij een idee wat jouw sleutelbegrip is, als het om jouw somberte gaat? Welk zielsverlangen ligt er onder? Kraak je code: waar gaat het jou ten diepste om?
De wind van de dageraad heeft geheimen voor je beschikbaar.
Ga niet weer slapen.
Je moet vragen om wat je echt wilt.
Ga niet weer slapen.
Mensen lopen heen en weer
over de drempel waar de twee werelden elkaar raken.
De deur is rond en open.
Ga niet weer slapen.
RUMI
Zacht en moedig omgaan met depressieve stemmingen
Jan gaf me destijds twee tips, die mijn innerlijke duisternis in een ander licht plaatsten. Vraag je af: wanneer is het deze keer begonnen? Gewoon feitelijk: welke situatie was de trigger dat je erin schoot? Pats, recht in de roos. Je herkent meteen de aanleiding. Iets raakte je in jouw levenspijn, bracht je in gefnuikt verlangen. Blijf dan zacht, verlies je niet in de aanleiding. Verval niet in verwijt of geknutsel om het recht te breien in de buitenwereld. Zeg IK. Waar raakt dit mij in?
Sta jezelf toe dat je hart breekt. Neem de pijn aan, doorbreek de depressieve wolk. Laat je gevoelens toe, voel de pijn en ontlaad je spanning en emoties fysiek. Aanvaarden, iets werkelijk toelaten, is altijd weer het begin. Dan kan je verlangen weer gaan stromen. Ook al vraagt het moed, isoleer je niet. Neem de telefoon op of bel zelf. Geef expressie aan wat in je leeft en spreek over je actuele pijn. Wat beleef je, hoe voelt het, welke gedachten heb je? Uit je pijn.
Wat was vandaag een vreugdevol moment?
Dat was de tweede tip van Jan. Ik herinner me nog hoe boos die vraag mij in eerste instantie maakte. In mijn identificatie met de depressie scheen alles zwart. Was ik totaal een slachtoffer en begreep niemand mij. Maar Jan bleef mij vriendelijk aankijken tot ik het momentje had genoemd. Wonderlijk was dat. Het (h)erkennen van dit lichtmomentje haalde me uit de illusie van mijn film noir.
Vreugdemomentjes verschuilen zich in de gewone dagelijksheid, daar moet je het trouwens überhaupt van hebben. Je ‘hoe dan ook’ verbinden met wat er te doen is, helpt je om uit je eigen onderwereld te stappen. Hoppeldepop: uit bed of van die bank af, haren wassen, wat leuks aantrekken in plaats van je joggingbroek en de fiets op. Schouderklopje voor jezelf, als je het ‘m toch maar geflikt hebt: gesport, iets van werk gedaan, tent aan kant, iemand gesproken, boodschappen in huis. Goed bezig!
Ga niet weer slapen!
Vreugde begint met de dag bewust beginnen. Zin of geen zin. Die discipline opent de deur naar je vrijheid. Al zit ik vloekend op mijn meditatiebankje 's ochtends, geen dag zonder dagopening-meditatie. Grijs gedraaid zijn de cassette-bandjes en c.d.'s met opnamen, elke dag wekte ik mezelf zo tot leven. De oefening in zelfherinnering plaatst je bewust in je lichaam, adem en voornaam: op je stip. Je zet jóuw intentie voor de dag: Waar is het mij om te doen? Pak je oefenritme op, zoals Rumi zegt: Ga niet weer slapen. Je moet vragen om wat je echt wilt. Doe je mee met de Herfst dagopening 21-daagse?
Vind jouw sleutels in de depressie
Sleutels die zelfkennis, bewustzijn én handelen in zich verbinden. Hoe concreter hoe beter. Ik heb een heel sleutelrekje inmiddels; van hardlopen, levende muziek, dansen, yoga, wandelen in Turkije, goed eten en slapen, het liedje ‘Ik heb een heel zwaar leven’ van Birgitte Kaandorp draaien tot het vreselijk lachen met oude vriendinnen en een fikse talentuitdaging. Als ik ‘geen zin’ heb, kies ik intuïtief een sleutel van het rekje. Dat gun ik jou ook.
Verwelkom de herfst en sprokkel jouw sleutels bij elkaar. Hang ze alvast klaar aan je rekje en laat dan de blaadjes maar vallen…
Marianne Broos | Broos Levenskunstwerk | 1 oktober 2023